Example of fine writing (2) - Clarice Lispector

Cuốn sách mỏng The Hour of the Star của Clarice Lispector làm tôi sửng sốt. Clarice Lispector là nhà văn Brazil. Bà sinh ra ở Ukraina và di cư sang Brazil từ nhỏ. Bà sinh năm 1925 và mất năm 1977. Bà được coi là một trong những nhà văn giàu ảnh hưởng nhất của Brazil. Đây là cuốn đầu tiên tôi đọc của bà. Tôi từng cầm lên cầm xuống một cuốn khác, The Passion according to GH, nhiều lần nhưng chưa thật sự bắt tay vào đọc. Không phải nó không hay, chỉ là chưa phải lúc. Đọc sách, quan trọng là đọc đúng lúc. Có rất nhiều sách trên đời, cũng có rất nhiều sách trong nhà, đọc cuốn nào vào thời điểm nào còn là duyên. Duyên đưa đẩy tôi đến cuốn sách mỏng này, vào những ngày có lẽ cuối cùng của đợt phong tỏa khắc nhiệt nhất quả đất.

Cuốn sách viết về một cô gái Brazil nghèo, xấu, ít học, một nhân vât bên lề xã hội. Cô chẳng có gì, ngoài một gã bạn trai cà chớn mà cô cũng mất nốt. Cuốn sách viết về cái gì, do vậy không phải là điều đáng kể, mà vấn đề là cuốn sách đã được viết như thế nào. Nó đã được viết trong sự giằng xé về sự viết. Vừa kể chuyện, người kể chuyện lại liên tục tự tra vấn, giằng xé chính mình, tại sao tôi viết như thế này, tại sao nhân vật tôi như thế này, tôi sắp sửa làm gì với nhân vật của tôi. Tác giả, thông qua người kể chuyện, như vậy không ngừng thông báo sự hiện diện của mình trong cuốn tiểu thuyết. Kỹ thuật này làm tôi nhớ tới Kundera và Sự bất tử. Nhưng Lispector viết cuốn này sớm hơn nhiều, quãng giữa thập kỷ 70.

Thật ra, tôi chỉ định copy đoạn mở đầu của cuốn sách, mà tôi thấy được viết rất tuyệt. Dĩ nhiên đây là bản dịch tiếng Anh. Bản gốc là tiếng Tây Ban Nha.

"Everything in the world began with a yes. One molecule said yes to another molecule and life was born. But before prehistory there was prehistory of prehistory and there was the never and there was the yes. It was ever so. I do not know why, but I do know that the universe began."

Còn đây là đoạn kết:

"And now - now it only remains for me to light a cigarette and go home. Dear God, only now am I remembering that people die. Does that include me?
Don't forget, in the meantime, that this is the season for strawberries. Yes."

Tản mạn những ngày AODOYD

Suốt những ngày ai ở đâu ở yên đó, trời Sài Gòn trong veo. Chỉ số ô nhiễm trên Air Visual thường xuyên xanh ngắt. Trên app, Sài Gòn xanh như Sydney, như Montreal, như London. Chiều chiều, sau giờ làm việc, tôi hay ra ngồi ban công. Nhìn sang các căn hộ khác, cũng có nhiều người ngồi ở ban công, những ban công vốn thường chỉ là nơi phơi quần áo.

Có tiếng đàn piano chập chững từ căn hộ nào đó vọng sang. Trước kia, hiếm khi nghe âm thanh từ hàng xóm. Một phần, có lẽ khu căn hộ này cách âm tương đối tốt, phần khác, khi bận rộn với những âm thanh của riêng mình, ta ít khi nghe được những âm thanh khác từ bên ngoài.

Đêm, côn trùng dường kêu to hơn. Hay có lẽ chúng cũng kêu to như bình thường - chúng chưa từng chịu đựng cảnh bị giam trong bốn bức tường - chỉ có đôi tai ta là nhạy cảm hơn. Có một lần, tôi choàng dậy vào nửa đêm vì tiếng côn trùng inh ỏi, vớ tay lấy điện thoại để ghi âm dàn hợp xướng côn trùng. Sáng dậy xem lại máy, thấy không có bản ghi âm nào cả. Hay ai đó đã thức dậy trong đêm, không phải tôi? Lẽ nào lũ côn trùng không có thật.

Cách đây hai hôm, sáng mới ngủ dậy, vận hết lòng dũng cảm, tôi đi bộ hơn hai trăm mét ra đầu ngõ. Lần đầu tiên sau hơn hai tháng tôi đi xa nhà tới thế. Nhìn tới lui không thấy bóng đồng phục nào, chỉ vài xe tải con chở hàng lao vun vút, tôi dấn thêm một chút, băng hẳn qua bên kia đường, tiến sát tới mé sông. Con sông còn đó, vẫn bồng bềnh chảy, vài cánh chim chao liệng trên mặt nước. Tôi hít một hơi dài không khí mát mẻ buổi sớm mai, rồi lại một hơi dài, một hơi dài nữa. Yên chí dòng sông vẫn còn đó, chưa bị mang đi cách ly tập trung, tôi khấp khởi trở về nhà.

Bạn nhắn tin, nói vừa được đặc cách đi một vòng thành phố. Những bậc thềm trước bưu điện trung tâm nơi khách du lịch thường chen chân check-in, học sinh cuối cấp hay tụ tập chụp ảnh lưu niệm, giờ phủ đầy rêu xanh, các khe đá cỏ mọc lún phún. Giãn cách thêm ít bữa, biết đâu cây mọc thành rừng, thú dữ về trú ngụ, bạn đùa. 

Vài hôm nữa, gặp nhau, ta sẽ nói gì?  Không biết giọng có cất lên thành tiếng, hay lời chưa ra khỏi miệng lại bị nuốt vào trong, như một nhân vật trong truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư?

Example of fine writing (1) - Martin Amis

Gặp đoạn sau trong House of Meetings của Martin Amis, chép lại, như là một ví dụ về fine writing:

"My brother Lev came to Norlag in February 1948 (I was already there), at the height of the war between the brutes and the bitches. He came at night. I recognized him instantly, in a crowd and at a distance, because a sibling, Venus, far more tellingly than a child, displaces a fixed amount of air. A child grows, while its parent remains static in space. With brothers it is always the same difference."

Quan sát sắc sảo, viết gọn, tinh vi. Khó dịch sang tiếng Việt cho hay.